Je wordt wakker en je voelt je lichaam meteen protesteren. Alsof je spieren al uren gespannen zijn, nog voor je iets hebt gedaan. Daarbovenop komt de onrust: wat gaat vandaag weer brengen? Veel mensen met fibromyalgie herkennen dit.
De pijnklachten, vermoeidheid en het slechte slapen zijn vaak de eerste dingen die genoemd worden. Maar er speelt bij veel mensen nog iets mee dat minder bekend is: hyperventilatie. En dat is niet alleen de snelle, paniekerige ademhaling waar je misschien aan denkt.
Hyperventilatie kan er ook ongemerkt zijn – zonder dat je het bewust merkt aan je ademhaling of in paniek raakt.
Juist de voortdurende pijn, spanning en stress die bij fibromyalgie horen, kunnen dit verstoorde adempatroon in gang zetten.
En zo ontstaat er een vicieuze cirkel: pijn → spanning → hyperventilatie → nog meer pijn en klachten.
In dit artikel leg ik uit:
- Wat hyperventilatie écht is (en welke misverstanden erover bestaan).
- Hoe ademhaling een sleutelrol speelt bij fibromyalgie en angst.
- Waarom klachten elkaar zo sterk kunnen versterken.
- En wat je zelf kunt doen om uit die cirkel te stappen.
Wat is hyperventilatie echt?
Bij het woord hyperventilatie denken veel mensen direct aan paniek: hijgen in een zakje, happen naar lucht, duizelig worden. Maar dat is slechts één vorm – de acute hyperventilatie.
Veel vaker gaat het om chronische hyperventilatie. Dat betekent dat je ademhaling langere tijd net uit balans is: te snel, te hoog of te oppervlakkig. Het verschil is subtiel, maar de gevolgen zijn groot.
Misverstand 1: je merkt het altijd aan je ademhaling
Veel mensen met fibromyalgie zeggen: “Maar ik merk niks aan mijn ademhaling, dus dit kan het niet zijn.”
Toch kan hyperventilatie er wél zijn zonder dat jij bewust het gevoel hebt verkeerd te ademen. Je lichaam past zich aan, en vaak voel je pas de klachten – zoals vermoeidheid, spierpijn of duizeligheid – terwijl je niet doorhebt dat de ademhaling hier een rol speelt.
Misverstand 2: hyperventilatie is altijd paniek
Hyperventilatie hoeft helemaal niet samen te gaan met angst of paniek. Het kan sluipend aanwezig zijn, veroorzaakt door stress, pijn of spanning.
Juist de voortdurende belasting die fibromyalgie geeft, kan leiden tot een verstoord adempatroon – zonder dat er een paniekaanval aan te pas komt.
Wat gebeurt er in je lichaam?
Bij hyperventilatie adem je meer lucht in dan je lichaam eigenlijk nodig heeft. Daardoor daalt het koolzuurgehalte in je bloed. En dat verstoort de balans in je zenuwstelsel en spieren. Het gevolg?
- Spieren raken sneller vermoeid en gespannen.
- Je voelt tintelingen, duizeligheid of hartkloppingen.
- Pijn wordt intenser ervaren.
Met andere woorden: de ademhaling lijkt iets kleins, maar heeft enorme invloed op hoe je lichaam zich voelt – zeker als je al te maken hebt met fibromyalgie.
Om te begrijpen waarom dit juist bij fibromyalgie zo’n groot effect heeft, kijken we naar de rol van de ademhaling zelf.
De rol van de ademhaling
Je ademhaling is meer dan alleen lucht in- en uitlaten. Het is een directe schakel tussen je lichaam en je zenuwstelsel. Zodra je ademhaling verandert, reageert je hele systeem mee.
Bij spanning of pijn gaat je ademhaling vaak ongemerkt omhoog: sneller, hoger in de borst, oppervlakkiger. Dat voelt misschien niet direct verkeerd, maar het zet je zenuwstelsel in de actie-stand (sympathisch zenuwstelsel). Je lichaam maakt zich als het ware klaar voor gevaar, terwijl er geen direct gevaar is.
Voor mensen met fibromyalgie is die reactie extra belastend:
- Meer spierspanning: je spieren raken nog sneller vermoeid of blijven ‘aan’ staan.
- Lagere pijndrempel: je zenuwstelsel registreert prikkels intenser, waardoor pijn heviger voelt.
- Minder herstel: het ‘rust- en herstel’-systeem (parasympathisch zenuwstelsel) krijgt nauwelijks kans om actief te worden.
Het gevolg is dat de klachten niet alleen blijven, maar vaak ook verergeren. Je voelt je sneller uitgeput, de pijn lijkt groter en je krijgt het idee dat je lijf steeds minder aankan.
Fibromyalgie en stress
Leven met fibromyalgie betekent leven met een zenuwstelsel dat gevoeliger is voor prikkels. Pijn, vermoeidheid, geluid, licht, maar ook emoties komen intenser binnen. Je lichaam staat daardoor vaak al op scherp.
Pijn veroorzaakt stress
Iedereen die langdurig pijn heeft, weet hoe vermoeiend dat is. Het is niet alleen het lichamelijke gevoel, maar ook de voortdurende spanning: hoe zal het morgen zijn? Kan ik deze afspraak wel volhouden?
Die onzekerheid maakt dat je zenuwstelsel nog alerter wordt. En bij fibromyalgie – waar de pijndrempel al lager ligt – kan dit al snel teveel zijn.
Stress vergroot de klachten
Stress zet het lichaam in de bekende ‘vecht-of-vluchtstand’. Dat betekent:
- Verhoogde spierspanning.
- Snellere ademhaling.
- Meer pijnregistratie in de hersenen.
Het vervelende is dat deze reactie onbewust verloopt. Je kiest er niet voor om gespannen te ademen of je spieren aan te spannen – het gebeurt automatisch.
Zo wordt pijn zelf een bron van stress. En die stress maakt de pijn weer erger.
Daarbij komt de ademhaling in beeld: spanning en stress veranderen je ademhaling, en een verstoorde ademhaling maakt je klachten zwaarder. Precies hierdoor raken fibromyalgie en hyperventilatie zo vaak met elkaar verweven.
De rol van angst
Naast pijn en spanning speelt ook angst een grote rol bij fibromyalgie en hyperventilatie. Die angst is begrijpelijk: je lijf voelt vaak onvoorspelbaar, en dat maakt het moeilijk om vertrouwen te houden.
Angst voor pijn en beperkingen
Veel mensen met fibromyalgie herkennen gedachten als:
- “Als het vandaag al zo heftig is, hoe wordt het morgen dan?”
- “Kan ik die afspraak wel volhouden?”
- “Wat als de pijn nooit minder wordt?”
Deze voortdurende zorgen, zorgen ervoor dat je zenuwstelsel in een staat van paraatheid blijft. En angst zet automatisch je ademhaling hoger en sneller.
Angst voor de klachten zelf
Daar komt vaak nog iets bij: de angst voor de klachten zelf. Hartkloppingen, tintelingen, spierpijn duizeligheid of benauwdheid kunnen beangstigend voelen. Het idee “er is iets ernstig mis met mijn lichaam” ligt dan al snel op de loer. Maar in veel gevallen zijn dit signalen van een ontregelde ademhaling en spanning – niet van een levensbedreigend probleem.
Angst en hyperventilatie
Angst en hyperventilatie voeden elkaar: angst maakt je ademhaling oppervlakkiger en sneller, en hyperventilatie geeft lichamelijke sensaties die weer angst oproepen. Zo ontstaat er een dubbele belasting bovenop de fibromyalgie.
De vicieuze cirkel
Wanneer je fibromyalgie hebt, is je lichaam al gevoeliger voor prikkels en pijn. Daarbovenop komen stress, angst en een verstoorde ademhaling. Samen vormen ze een vicieuze cirkel die moeilijk te doorbreken lijkt.
Zo ziet die cirkel eruit:
- Pijn en vermoeidheid → geven stress en spanning.
- Stress → maakt de ademhaling sneller en oppervlakkiger.
- Hyperventilatie → veroorzaakt nieuwe klachten: benauwdheid, duizeligheid, tintelingen, hartkloppingen.
- Angst voor die klachten → zorgt voor nóg meer spanning.
- Meer spanning → versterkt de pijn van fibromyalgie.
En zo is de cirkel rond: pijn → stress → hyperventilatie → meer pijn → meer angst → meer spanning.
De klachten van hyperventilatie en fibromyalgie lijken bovendien sterk op elkaar: spierpijn, vermoeidheid, benauwdheid, concentratieproblemen. Daardoor vragen veel mensen zich af: wat is nou wat? Het antwoord is vaak: het is niet óf het een óf het ander – maar een combinatie die elkaar versterkt.
Hoe kan hyperventilatie pas jaren later zichtbaar worden?
Veel mensen met fibromyalgie vertellen dat hun hyperventilatie pas veel later op de voorgrond kwam. Misschien herken jij dat ook: al jaren de diagnose fibromyalgie, en pas na 5 of 10 jaar merk je dat de ademhaling een rol speelt.
Dat lijkt vreemd, maar is eigenlijk heel logisch.
Onbewust sluimerend aanwezig
Hyperventilatie ontstaat vaak onbewust. Je ademt net wat sneller of hoger in je borst, zonder dat je dat doorhebt. Je lichaam went hieraan, en lange tijd kan dit ongemerkt blijven.
Waarom het later duidelijker wordt
Na jaren leven met pijn, stress en spanning raakt je lichaam gevoeliger. Je zenuwstelsel is als het ware overbelast, en dan kan een sluimerend patroon opeens zichtbare klachten geven. Bijvoorbeeld:
- Bij periodes van extra stress of verdriet.
- Wanneer de pijn heviger wordt.
- Als je conditie of herstel minder wordt door vermoeidheid of slaapgebrek.
Het is dus niet zo dat de hyperventilatie er “ineens” is – vaak was het patroon er al, maar werd het pas zichtbaar toen je lichaam minder reserves had om het te compenseren.
Herkenning is de eerste stap
Veel mensen voelen zich onzeker of zelfs schuldig als ze dit ontdekken: “Heb ik dit al die jaren verkeerd gedaan?” Maar het gaat niet om schuld. Het gaat erom dat je nu weet dat de ademhaling meespeelt, en dat je daarmee ook een ingang hebt om de cirkel te doorbreken.
Wat kun je zelf doen? 6 Praktische tips
Wanneer fibromyalgie, angst en hyperventilatie elkaar versterken, lijkt het alsof je geen uitweg hebt. Toch kun je wél invloed uitoefenen. Het gaat niet om grote veranderingen, maar om kleine stappen die je zenuwstelsel rust geven en je lichaam weer leren vertrouwen.
1. Verplaats de focus weg van je ademhaling
Als je merkt dat je veel op je ademhaling let, kan dat juist meer spanning geven. Richt je aandacht liever op zachte bewegingen – bijvoorbeeld je schouders losjes draaien, je voeten stevig op de grond voelen of je handen even warm wrijven. Dit haalt de druk van “goed ademen” weg, en je ademhaling volgt vanzelf rustiger.
2. Geef je middenrif ruimte
Strakke kleding of ingezakte zithouding maakt ademen moeilijker. Ga eens bewust rechtop zitten of strek je armen achter je hoofd. Zo geef je je middenrif letterlijk meer ruimte en merk je vaak direct verlichting.
3. Plan mini-herstelmomenten
Bij fibromyalgie is energie schaars. Wacht niet tot je uitgeput bent, maar bouw korte pauzes in van 2–3 minuten waarin je niks hoeft. Even naar buiten kijken, je ogen sluiten of rustig rekken. Juist die kleine momenten voorkomen dat je zenuwstelsel overloopt.
4. Maak spanning zichtbaar en losser
Veel mensen met fibromyalgie klemmen ongemerkt de kaak op elkaar of trekken de schouders op. Neem een paar keer per dag een “spierscan”: voel waar je spanning vasthoudt en laat dat gebied bewust los. Vaak merk je direct verschil in ademhaling en pijn.
5. Herken en normaliseer angst
Angst is een normale reactie van een lichaam dat overbelast is – geen teken dat je “gek” wordt. Schrijf eens op waar je bang voor bent en benoem ernaast wat er écht gebeurt in je lichaam. Dat helpt om sensaties minder bedreigend te maken.
6. Beweeg zacht en regelmatig
Grote inspanning kan te veel zijn, maar lichte beweging kalmeert juist. Wandelen, zachtjes stretchen of rustig fietsen helpt je ademhaling ritme te vinden en spierspanning te verminderen.
Fibromyalgie, angst en hyperventilatie: een lastige puzzel
Fibromyalgie, angst en hyperventilatie vormen samen vaak een lastige puzzel. De klachten lijken zoveel op elkaar dat je soms niet meer weet wat nu de oorzaak is en wat het gevolg. Belangrijk om te onthouden: je bent niet de enige die hiermee worstelt. En er ís wel degelijk invloed mogelijk. Met kleine stappen kun je de cirkel doorbreken en je lichaam weer meer rust gunnen.
Ik ben Nicole Smit, ook wel bekend als de Hyperventilatiecoach en auteur van het Werkboek hyperventilatie, angst en paniek.
Al meer dan 20 jaar begeleid ik mensen met klachten zoals hyperventilatie, paniek, spierspanning en angst. Ooit begon ik als oefentherapeut Mensendieck, en mede door mijn eigen ervaring met deze klachten heb ik me gespecialiseerd in hyperventilatie. Ik weet dus precies hoe het voelt en wat er speelt.
Mijn kracht zit in duidelijke uitleg, tips en oefeningen die écht werken. Je kunt bij mij terecht voor toegankelijke online cursussen die je stap voor stap helpen om meer rust en vertrouwen in je lichaam terug te krijgen. Kijk gerust op www.hyperventilatiecoach.nl voor meer informatie.
Ik weet hoe verlammend klachten kunnen voelen, en juist daarom vind ik het zo belangrijk om te laten zien dat er altijd mogelijkheden zijn om weer grip te krijgen. Je hoeft het niet alleen te doen.
Herken je iets uit deze blog? Heb je nog vragen of wil je jouw ervaring delen? Laat dan vooral een reactie achter!
In deze blog wordt gebruik gemaakt van een affiliate link.
Nog even verder lezen?
Begrijp hoe het acceptatieproces in elkaar steekt!
In dit gratis eBook leer je precies hoe de 6 fases van acceptatie eruit zien zodat jij het acceptatieproces leert begrijpen en daardoor méér grip krijgt op acceptatie.